Main menu:
- Heim
- Bøker og blad
- Jostedalsrypa
- Jostedalsskildringa av Matthias Foss (1750)
- Stadnamn
- Jostedalen fram til 1500-talet
- Topografiske skildringar
- Skred, flaumar og brevekst
- Kyrkjehistorie
- Målreising
- Jostedal kommune
- 1814, 1905, val og folkerøystingar
- Folk, gardar og stølar
- Samferdsel og reiseliv
- Bank og næringsliv
- Kraftutbygging
- Kulturminne
- Fangstanlegg i fjellet
- Bilete
- Utstillingar
- Om laget
- Om nettstaden
- Kontakt/styre/konto
- Peikarar
Undersider for Jostedal kommune:
Fattigstell
Så langt attende som det finst skriftlege kjelder (kring 1600), vert vilkåra for jordbruksdrift i Jostedalen skildra som dårlege og allmugen som fattig. Dei fleste har likevel greidd å finne seg ein leveveg. Soga om dei fattige dreiar seg i denne samanhengen om dei som måtte ha hjelp til livsopphaldet og ikkje hadde familie som kunne ta seg av dei.
Det offentlege fattigvesenet i Bergens stift vart skipa ved ei kongeleg forordning i 1755. Den slo fast at det i kvart prestegjeld skulle skipast ein fattigkommisjon, eller soknekommisjon som han vart kalla. Medlemer i kommisjonen skulle vere soknepresten, lensmannen, medhjelparane til presten, og «tvende Sognemænd» som futen skulle utnemne etter framlegg frå presten. Kommisjonen hadde både ansvar for å dele ut midlar til dei fattige og å skaffe inntekter til fattigkassa.
Ansvaret for å få i gang ein soknekommisjon i Jostedalen fall dermed på Matthias Foss, som hadde vore sokneprest sidan 1742. Kommisjonen kom raskt i arbeid og ser ut til å ha vore i jamn drift dei følgjande tiåra, motsett ein del andre prestegjeld som hadde problem med å få arbeidet på stell. Men det må leggjast til at soga til fattigstellet i Jostedalen ikkje har vore granska.
Soknekommisjonen skulle kvart år sende rekneskap og rapport til overfattigtilsynet for Bergen stift i Bergen. Hovudkjelda til fattigstellet i Jostedalen på 1700-talet er desse rapportane, som finst for alle år frå og med 1756, i snitt kring 4 sider per år. Frå 1812 har ein i tillegg fattigkommisjonen sin rekneskapsprotokoll, som ligg i arkivet til Jostedal sokneprestembete (Statsarkivet i Bergen). Frå 1838 vart ansvaret for fattigstellet overført til dei nye kommunane.
I Jostedalen, som mange andre stader, har ein òg døme på privat arbeid for dei fattige i tillegg til det offentlege fattigstellet. I menyen til høgre finn ein opplysningar om fattiglegatet sokneprest Johannes Lind og kona Anne Marie Lind skipa i 1802.
Nyttige nettressursar
- «Fattigkommisjon» i Norsk historisk leksikon (lokalhistoriewiki.no)
- Fattigkassa. Fattigprosjektet i Vest (Sogn og Fjordane fylkesarkiv)
- Fattigvesenet i Bergens stift 250 år – nettutstilling (Statsarkivet i Bergen)
- Kjell-Olav Masdalen: Prestens rolle i fattig- og skolekommisjonene (artikkel i Digitalarkivet)
| |
Kjeldereferanse
Publisert av Oddmund, 07.07.2010 (sist endra 11.07.2010)
Skriv ein kommentar