Jostedal historielag

I dag er det 100 år sidan Sperle rikstelefonstasjon opna, som den fyrste i Jostedalen. 13. november 1914 kunne jostedølene for fyrste gong kome i kontakt med omverda raskare enn den tida det tok å sende eit brev med hesteskyss.

Under den nye sida Telekommunikasjon ligg no stoff om den 20 år lange kampen som jostedølene måtte føre for å få telefon. Mellom anna kan ein lese oppropet frå 1913 då 344 menn og kvinner i Jostedalen kravde at Stortinget løyvde pengar til telefonline.

Personlistene i folketeljingane er særs viktige kjelder for dei som driv med slektsgransking og elles er ute etter historisk personinformasjon. Frå før ligg fleire folketeljingar på nettet, og no er det kome to til.

I folketeljinga for 1815 sende prestane berre inn summeringar, ikkje namnelister, men for somme prestegjeld finst likevel namnelister. Historikar Hilde Jåstad oppdaga i fjor at det faktisk finst namnelister for Jostedalen i Riksarkivet. Dei har me no lagt ut (skanna original).

Arkivverket har ei stund arbeidd med å leggje ut folketeljinga for 1891 i Digitalarkivet. No er heile Sogn og Fjordane klar, og her finn ein dei originale handskrivne teljingslistene og personsetlane for Jostedalen (skanna original).

Sjå òg fleire manntal og folketeljingar for Jostedalen.

Historielaget ber inn til fottur torsdag 25. september klokka 17.00. Me går frå Gjellhola i Åsavegen og framover den gamle ferdslevegen til Bruheim. Turleiar er Lise Aasen. Det er parkering i «Nesasvingen» litt lenger nede og også langs vegen.

Vel møtt til alle!

«De Stemmeberettigede valgte Rasmus Hansen Heljegaard til at møde som Repræsentant paa Wigøren i Anledning af et extraordinairt Storthing, som skulde holdes d. 7d October i Christiania.»

Dette hende for 200 år sidan i dag, kan kyrkjeboka for Jostedalen fortel oss. 15. sundag etter trinitatis fall i 1814 på 18. september, som var på dagen seks månader etter valet til riksforsamlinga i Jostedalen. Sokneprest Holger Halling Schjødt introduserte same sundagen Brita Baggetun og Gunilde Ormberg etter barsel og hadde ei jordpåkasting.

Gardbrukaren Rasmus Heljegarden var 27 år og den nest yngste av dei tolv fyrste jostedølene som skaffa seg røysterett. Det skjedde då dei svor eid til grunnlova på bygdetinget for Luster og Jostedalen i Dale åtte dagar før. Rasmus møtte på valtinget for Nordre Bergenhus amt i Vik 23. september som representant for Jostedal prestegjeld. Der vart dei fire stortingsrepresentantane for fylket valde. Mellom dei fire var gardbrukaren og haugianaren Torgeir Næss frå Luster.

Våren 1814 hadde brørne Tøger Kruna og Rasmus Fåberg representert Jostedalen på amtsmøtet som valde utsendingane til riksforsamlinga på Eidsvoll. Det går ikkje fram av kjeldene kvifor nettopp Rasmus vart vald 18. september.

Kong Kristian Fredrik måtte skrive ut ut val til det ekstraordinære Stortinget etter at Noreg hadde tapt krigen mot Sverige  sommaren 1814. Stortinget som kom saman, valde svenskekongen Karl Johan til norsk konge og vedtok å gå i union med Sverige.

Meir om 1814 i Jostedalen:

• 1814: Val til riksforsamlinga
• 1814: Ein opprørd sokneprest
• Ei rettssak om «uordener» i 1814
• 1814: Dei tolv fyrste jostedølene med røysterett
• Jostedøler med røysterett 1814-1823
• Valmenn frå Jostedalen 1814-1830

I dag var det 200 år sidan seks bønder i Jostedalen måtte møte på sommartinget til rettslege avhøyr etter at dei var melde av soknepresten for «Uordener». Eit sentralt klagepunkt var at dei ikkje hadde møtt til gudsteneste tredje sundag i advent 1813 etter ein lystig auksjon i Kroken dagen før. To av dei var brørne Rasmus Larsen Fåberg og Tøger Larsen som vart valde til utsendingar 18. mars 1814 i samband med valet til riksforsamlinga.

Saka er kanskje ein del av forklaringa på kvifor desse to og ikkje presten og hans næraste menn vart valde. Les meir om saka.

Ho er òg omtala i ein artikkel i den nye boka Med påhalden penn? 1814 sett frå Nordvestlandet og Telemark.

Torsdag 12. juni kl 18 markerer me grunnlovsjubileet med ei tilstelling i Berget i Fåberg.

Program
18:00. Samling ved Storekloppi (Vegskjelet til Fåberg/Styggevatnet ). Herfrå fin fottur opp til Berget med kjent person.
18:45. Velkomst song v/ Asbjørg Ormberg og servering av nykokt kaffi.
19:00. 1814 i Jostedalen: val til Eidsvoll, ein auksjon i Kroken og ein oppfarande prest. V/ Oddmund Løkensgard Hoel.
19:30. Kva vart det av Christian Frederik? V/ Olav Stølen.
19:45. Svall over nysteikte hellekaker med kaffi til.
20:30. Omvising i Berget og planar for vedlikehald /restaurering. V/ Einar Blikra.
21:30–22:00. Asbjørg Ormberg syng oss vel på heimvegen.

Vel møtt til alle!

Arrangørar: Jostedal Historielag, Jostedal Helselag, Folkeakedemiet i Luster og Luster Bibliotek

I dag har Jostedalen og Noreg feira 200-årsdagen for Grunnlova og det nasjonale sjølvstendet. I føremiddag avduka soknerådsleiar Arne Aasen Hauge og sokneprest Geir Paulsen eit skilt som fortalde at Jostedal kyrkje var valkyrkje i 1814.

Valet føregjekk under den offisielle bededagen som skulle haldast i alle kyrkjer, og som vart halden i Jostedalen og dei andre kyrkjene i Sogn og Fjordane fredag 18. mars 1814. To jostedøler vart valde for å representere prestegjeldet på distriktsmøtet i Vik 30. mars der fylket skulle velje tre representantar til riksforsamlinga på Eidsvoll. Dei to representantane frå Jostedalen var brørne Tøger Kruna og Rasmus Fåberg, søner av gamlelensmann Lars Snøtun. Den danske soknepresten Holger Halling Schjødt leia bededagen og avla truskapseiden til fedrelandet i lag med den frammøtte allmugen i kyrkja.

Etter valet vart det sett opp eit dokument som stadfeste at Tøger og Rasmus vart valde, og som uttrykte takk og støtte til Kristian Fredrik for arbeidet med å verje fedrelandet mot «det svenske åk». Kopi av den originale fullmakta heng i Jostedal kyrkje.

Les meir om:

• Valet til riksforsamlinga 1814 i Jostedalen
• Ein opprørd sokneprest – Holger Halling Schjødt sin reaksjon på unionen med Sverige
• Dei tolv fyrste jostedølene med røysterett

I år er det 100 år sidan kunstnaren og spelemannen Sjur Hesjevoll vart fødd. Laurdag 22. mars klokka 19.00 blir dette markert med utstilling, konsert og dans i Jostedal samfunnshus.

Les meir hjå Jostedal spel- og dansarlag

Om Sjur Hesjevoll-utstillinga 2009

Det vert årsmøte i Jostedal historielag torsdag 6. mars 2014 kl 19.30 på Jostedal hotell.

Saker

1. Vanlege årsmøtesaker

2. Orientering om nye gateadresser i Jostedalen

3. Servering

Vel møtt!

Styret

Under Topografiske skildringar ligg det no eit stykke frå 1942, «Jostedalen – fjellbygdi ved den store glitrande isbreden». Det stod i Nynorsk vekeblad og er skrive av læraren Hallvard Hesjevoll. Her heiter det mellom anna:

«Jostedølene er heimkjære og hjelpsame, og strevar trutt for tilværet. Dei dyrkar jordi, og «piner korn» or ei mager mold. Men bygdi hev lege avstengd, og gjer det i nokon mun endå. og det hev ikkje alltid vore greidt å få det til å gå framyver.»

Les heile stykket, som me har fått tilsendt frå Knut Åge Teigen i Gaupne.